Private kwaliteitsborging
Naar verwachting wordt de eerste fase van de Wet Kwaliteitsborging op 1 januari 2017 ingevoerd. Vanaf dat moment komt voor gebouwen in de lage risicoklasse (woningen, eenvoudige bedrijfsgebouwen) de preventieve toets aan het Bouwbesluit door de gemeente te vervallen. De bouw zorgt dan zelf voor het voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit door private kwaliteitsborging. Op BUVA’s Dag van de verandering waarschuwde Willem Dantuma van Dantuma-Wegkamp BV de aanwezige bouwpartners niet af te wachten, maar zich voor te bereiden op deze ingrijpende wijziging in de kwaliteitsborging.
‘De Wet Kwaliteitsborging zorgt voor een heldere verdeling van de taken: de bouw zorgt voor kwaliteit en de overheid maakt de regels. U denkt: ja, dat was toch altijd al zo?’, zegt Willem Dantuma tijdens de kennismiddag die BUVA organiseerde in het Aviodrome te Lelystad. De vele aanwezigen kregen een aantrekkelijk kennisprogramma voorgeschoteld, waarbij inspirator Marjet Rutten de zaal bewust wist te maken van de ontwikkelingen om hen heen en concrete handvatten gaf hoe zij daarop in kunnen spelen. Prof. dr. ir. Hennis de Ridder, Emeritus Hoogleraar Integraal Ontwerpen aan TU Delft, sprak over de LEGOlisering van de bouw: hoe kom je tot industrieel maatwerk in een snel veranderende wereld? Ook kregen de aanwezigen de kans om met een gids het Aviodrome te bezoeken en velen voelde zich weer even zo blij als een kind tussen al die vliegtuigen, van oud tot jong. Ook aan eten en drinken was gedacht en een staalblauwe lucht met nazomerse temperaturen maakte de dag compleet. Terug naar de lezing van Dantuma: ‘Wat is kwaliteit? Dat is beloften nakomen, maken of doen wat je hebt afgesproken, helder en transparant communiceren, bewijzen leveren en garanderen. ’En wat als je niet je beloftes nakomt? De zaal kreeg een Volkswagen te zien die op zijn kop lag; uiteraard met als achterliggende oorzaak de dieselleugen. ‘We moeten kwaliteit durven garanderen. Dat gaan we straks ook doen met de private kwaliteitstoets. Daarnaast wordt de aansprakelijkheid van aannemers voor verborgen gebreken aangescherpt en wordt de positie van de consument versterkt. '
Private kwaliteitsborging?
Even terug naar de basis. Wat houdt de private kwaliteitsborging nu in? Dantuma legt het nog een keer uit: ‘De preventieve toets van een bouwplan aan de bouwtechnische voorschriften door het bevoegd gezag komt te vervallen. Althans, voorlopig alleen voor gebouwen met een laag risico in klasse 1: woningen, kleine woongebouwen en eenvoudige bedrijfsgebouwen. Maar dan praat je wel over 80 procent van alle bouwwerken. Ongeveer 18 procent van de gebouwen valt in de midden risicoklasse 2. Dat zijn bijvoorbeeld bibliotheken, gemeentehuizen en woongebouwen tot 70 meter hoogte. Die blijft de gemeente voorlopig dus wel zelf toetsen aan de bouwregelgeving. Hetzelfde geldt voor de hoog risicoklasse 3, waaronder bijvoorbeeld metrostations, voetbalstadions, ziekenhuizen en woongebouwen hoger dan 70 meter vallen. ’Volgens Dantuma is het zeker zinvol de preventieve toets van een ontwerp door de gemeente te laten vervallen: ‘Tijdens de bouw wijzigt er vaak nog van alles, waardoor het opgeleverde gebouw veelal niet meer voldoet aan het Bouwbesluit. Maar wie controleert dat nog? Eigenlijk krijgt de opdrachtgever dus niet waar hij om vraagt. ’
Private partij toetst
Maar hoe gaan we dan wel toetsen? Voor het voldoen aan de bouwtechnische voorschriften ontwikkelt de bouwsector instrumenten voor de uitvoering van de kwaliteitsborging die voldoen aan de op grond van de Wet Kwaliteitsborging gestelde regels. Vervolgens kiest de opdrachtgever een instrument waarmee hij de kwaliteitsborging voor het bouwen van zijn bouwwerk uitvoert en een partij die gerechtigd is om met dit instrument te werken: de kwaliteitsborger. Toegelaten instrumenten en gerechtigde kwaliteitsborgers zijn te vinden in een hiervoor ingesteld register. Maar wat is dan een voorbeeld van zo’n instrument? Dantuma: ‘Dat is de Beoordelingsrichtlijn 5019 ‘Bouwplantoetsingen aan het Bouwbesluit. ' Ons bureau is sinds 25 maart 2015 KOMO gecertificeerd voor Scope I in deze BRL en dat zijn de Kleine, veel voorkomende bouwwerken. Wij zijn dus een gerechtigde kwaliteitsborger voor dat instrument en de genoemde scope. De BRL kent ook andere scopes zoals voor bouwfysica, brandveiligheid, constructief, installaties en dergelijke, die ingezet kunnen worden voor de toetsingen in de hogere risico-klassen. Verder is er een BRL 5006 voor toezicht op de bouw. In de toekomst zullen er wellicht meerdere instrumenten worden toegelaten. Dat kunnen bestaande instrumenten zijn of nieuwe. ’ En wie controleert dit allemaal? ‘In het wetsvoorstel dat er nu nog ligt wordt een organisatie aangewezen die toezicht houdt op het stelsel, de zogeheten toelatingsorganisatie kwaliteitsborging bouw (zelfstandig bestuursorgaan ZBO). Deze toelatingsorganisatie toetst of een instrument voor kwaliteitsborging voldoet aan de wettelijke voorschriften en houdt toezicht op de werking van het stelsel. Als een instrument voldoet aan de wettelijke voorschriften wordt het toegelaten.
De oplevering
Goed, de kwaliteitsborger controleert dus tijdens het bouwen of het bouwwerk wordt gebouwd conform de bouwtechnische voorschriften. Maar dan? Dantuma: ‘De gemeente toetst voorafgaand aan de bouw nog wel de aanvraag op papier aan bouwkwaliteit, welstand, omgevingsveiligheid en bestemmingsplannen. Voor de oplevering controleert de kwaliteitsborger het gebouw en geeft een verklaring af aan de opdrachtgever/vergunninghouder, dat de kwaliteitsborging is uitgevoerd conform de werkwijze van het toegelaten instrument, dat hij gerechtigd is dit instrument toe te passen en dat het bouwwerk naar zijn oordeel voldoet aan de bouwtechnische voorschriften. De vergunninghouder stuurt deze verklaring met de gereedmelding van het bouwwerk aan het bevoegd gezag, meestal de gemeente. Als de verklaring met gereedmelding in orde worden bevonden verstrekt de gemeente een vergunning voor ingebruikname. ’ Nieuw is ook dat alle informatie tijdens het bouwproces wordt vastgelegd in een gebouwdossier. Dit dossier wordt bij oplevering overhandigd aan de opdrachtgever, zodat in de gebruiksfase alle gebouwinformatie eenvoudig is terug te vinden. Handig bij latere verbouwingen of onderhoud. Vergelijk het maar met de uitgebreide handleiding die je krijgt als je een auto koopt.
Tot slot
Dantuma neemt tot slot enkele misvattingen door: ‘Bouw- en Woningtoezicht verdwijnt niet! Op termijn voert men geen directe taken meer uit op het gebied van bouwtechnische eisen, maar wel op gebied van omgevingsveiligheid, welstand en bestemmingsplannen. Ook blijft de handhaving van bestaande gebouwen onder verantwoordelijkheid van gemeenten vallen. ’ Verder komt er volgens Dantuma geen ‘Autoriteit Bouw’ in de zin van de ‘Autoriteit Financiële Markten’. ‘Er komt wel een organisatie voor toelating en borgingsinstrumenten. Ook is private borging niet hetzelfde als certificering. De BRL 5019 is een instrument voor private borging, maar niet het enige instrument!’ De gelijkwaardigheid verandert ook in het nieuwe stelsel: ‘Die wordt niet meer ‘afgedekt’ door de verleende vergunning, zoals nu het geval is. De kwaliteitsborger beoordeelt de onderbouwing van een gelijkwaardige oplossing, maar neemt daarmee niet de aansprakelijkheid voor de betreffende oplossing over. De kwaliteitsborger is aansprakelijk voor het niet constateren van een fout, maar daarmee nog niet voor de fout zelf!’ Verder komt er een database met gelijkwaardige oplossingen. Dantuma besluit: ‘Het is niet verboden om nu al een foutloze en complete aanvraag omgevingsvergunning in te dienen! En het is niet verboden om nu al eigen werk te (laten) inspecteren en te (laten) controleren!’
Ir. W. F. (Willem) Dantuma
