Mens bepaalt slagingskans ventilatiesysteem.
Ventilatiesystemen die natuurlijke toevoer en mechanische afvoer combineren of alleen gebruikmaken van mechanische toe- en afvoer hebben zich allang bewezen. Toch blijkt dergelijke ventilatie in de praktijk minder goed te functioneren. Het is de mens die hierbij de zwakke schakel vormt. Bewust of onbewust.
We onderscheiden 4 ventilatiesystemen voor gebouwen:
- A Natuurlijke toe- en afvoer;
- B Mechanische toevoer en natuurlijke afvoer;
- C Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer;
- D Mechanische toe- en afvoer.
De systemen C en D komen het meest voor. Beide systemen hebben zich in de praktijk bewezen. Al zijn er wezenlijke verschillen.
Systeem C
In de dagelijkse praktijk wordt dit systeem MV-ventilatie genoemd. MV staat voor mechanische ventilatie. Kloppen doet dit niet, omdat het systeem half mechanisch en half natuurlijk is. Hoewel het woord natuurlijk wel een gezond gevoel geeft, vertroebelt het onjuist benoemen van dit systeem voor velen de werkelijkheid. Systeem C zorgt mechanisch voor een onderdruk in een gebouw en via roosters wordt buitenlucht in het gebouw gezogen. De binnenlucht wordt door middel van een ventilatiebox afgezogen in de wc, badkamer en de keuken. Doordat in deze ruimten nu een onderdruk ontstaat, wordt lucht uit de overloop, hal of aangrenzende ruimten gezogen. Hiervoor wordt onder de deuren een naad van ca. 2 cm gelaten. De overloop of hal heeft weer verbinding met bijvoorbeeld slaapkamers. Ook onder deze deuren is een naad van ca. 2 cm gelaten, zodat via de overloop of hal ook in de slaapkamers een onderdruk ontstaat. Via roosters in de kozijnen wordt de buitenlucht vervolgens in de slaapkamers naar binnen gezogen.
Systeem D
Dit systeem wordt doorgaans aangevuld met warmteterugwinning. De binnenlucht wordt mechanisch naar buiten geblazen en de buitenlucht wordt mechanisch naar binnen gezogen. In de warmtewisselaar passeren de luchtsoorten elkaar, waarbij warmte doorgegeven wordt. Zo wordt de koele of koude buitenlucht opgewarmd door de warme binnenlucht die naar buiten wordt afgevoerd. Ook dit systeem kan met onderdruk werken. Lucht wordt minimaal afgezogen in de wc, badkamer en keuken. In andere verblijfsruimten wordt de lucht naar binnen geblazen. Via naden onder de deuren stroomt de lucht via de hal of de overloop door het gebouw. Ook kan men in één ruimte de lucht afzuigen en toevoeren, zodat er geen naad onder de deur nodig is. Binnen het gebouw wordt evenveel lucht afgezogen als er naar binnen wordt geblazen. Het is dus in balans, vandaar de naam.
Klinkt eenvoudig
Bovenstaande klinkt logisch en je zou denken dat het ook zo functioneert. De werkelijkheid is echter grilliger. Wij hebben voor woningcorporaties huurwoningen onderzocht met systeem C. In honderd procent van deze woningen voldeed de ventilatie niet. Schrikbarend. Omdat verse lucht met buitenluchttemperatuur via roosters van buiten naar binnen wordt gezogen, ontstaat in koude perioden een tochtgevoel. Bewoners sluiten de roosters, waardoor de ventilatie stopt. Met alle gevolgen van dien, getuige de foto’s (zie figuur 01 t/m 06). Onderzochte woningen met systeem D bleken ook niet zonder problemen. Geen onderhoud aan het systeem is hier de boosdoener.
De mens
De systemen zijn niet schuldig, het is de mens. Bewust of onbewust. De veelgemaakte fouten zijn:
Systeem C – fouten gemaakt door installateur of aannemer
- 1. Het volume van de ventilatiebox wordt niet ingeregeld, waardoor veel te veel lucht wordt afgezogen en er te veel installatiegeluid ontstaat. De gebruiker zet de ventilatie lager of uit;
- 2. De kanalen zijn te smal, waardoor de lucht te snel moet bewegen en er installatiegeluid ontstaat. De gebruiker zet de ventilatie lager of uit;
- 3. De roosters worden niet over meerdere gevels verdeeld: de koude verse lucht komt op één plek binnen. Op deze plek ontstaat tocht. De gebruiker sluit het rooster;
- 4. Er worden verkeerde roosters toegepast. Roosters die de versie binnenkomende lucht naar het plafond leiden, veroorzaken geen of minder tochteffect. De gebruiker laat het rooster open;
- 5. De kanalen zijn tijdens de bouw beschadigd en voeren onvoldoende lucht af;
- 6. Er is onvoldoende ruimte onder de deuren, waardoor de lucht niet door het gebouw kan stromen.
Systeem C – fouten gemaakt door gebruiker
- 1. Men sluit de roosters in verband met energiebesparing. Dit gaat ten koste van de gezondheid;
- 2. Men laat het raam in de badkamer openstaan. Op die manier ontstaat geen onderdruk in de badkamer en wordt geen verse lucht de slaapkamers in gezogen;
- 3. Het raam in de keuken staat open. Op die manier ontstaat geen onderdruk in de keuken en wordt in de aangrenzende ruimten geen verse lucht naar binnen gezogen;
- 4. Het raam in de wc staat open. Er ontstaat dan geen onderdruk in de wc en in de aangrenzende ruimten wordt geen verse lucht naar binnen gezogen;
- 5. De ventilatiebox staat altijd op de laagste stand in verband met energiebesparing. Gebeurt dit in verband met installatiegeluid, dan is hier sprake van een fout van de installateur;
- 6. Afzuigroosters worden dichtgedraaid;
- 7. Afzuigroosters worden na reiniging niet op de juiste wijze teruggeplaatst;
- 8. Roosters worden niet gesloten in de woonkamer/keuken en open gezet in de slaapkamers bij het naar bed gaan. En omgekeerd bij het opstaan. Een mens heeft circa 30 m³/uur verse lucht nodig. Een kleine eengezinswoning heeft minimaal wc = 25 m³/uur + badkamer= 50 m³/uur + keuken = 75 m³/uur = 150 m³/uur aan ventilatie nodig. Wordt een rooster gesloten, dan blijft altijd nog 10 procent ventilatiecapaciteit over van dit rooster. Bij een gezin van vier personen moeten daarom in de woonkamer/keuken bij het naar bed gaan de roosters dicht gedaan worden en in de slaapkamers juist open gezet worden. En omgekeerd bij het opstaan. Bij grotere woningen wordt het oppervlakte bepalend en neemt het risico iets af;
- 9. Kanalen en ventilatiebox worden niet gereinigd.
Systeem D – fouten gemaakt door installateur of aannemer
- 1. Het volume van de ventilatie-unit wordt niet ingeregeld, waardoor veel te veel lucht wordt afgezogen en er te veel installatiegeluid ontstaat. De gebruiker zet de ventilatie lager of zelfs uit;
- 2. De kanalen zijn te smal, waardoor de lucht te snel moet bewegen en er installatiegeluid ontstaat. De gebruiker zet de ventilatie lager of uit;
- 3. De toevoerroosters worden niet op de juiste plaats aangebracht: de voorverwarmde verse lucht komt geconcentreerd op de verkeerde plek binnen. Op deze plek ontstaat tocht. De gebruiker sluit het rooster;
- 4. Er worden verkeerde roosters toegepast. Roosters die de verse binnenkomende lucht naar of langs het plafond leiden, veroorzaken geen of minder tochteffect. De gebruiker laat het rooster open;
- 5. De kanalen zijn tijdens de bouw beschadigd en voeren onvoldoende lucht af;
- 6. De kanalen zijn tijdens de bouw niet afgesloten, waardoor deze zijn vervuild;
- 7. Er zitten te veel bochten in de ventilatiekanalen;
- 8. Er zijn geen geluiddempende buizen tussen de verblijfsruimten toegepast;
- 9. Tijdens de bouw zijn de filters blijven zitten, waardoor deze bij ingebruikname al zijn vervuild;
- 10. Er is onvoldoende ruimte onder de deuren, waardoor de lucht niet door het gebouw kan stromen.
Systeem D – fouten gemaakt door gebruiker
- 1. Filters worden niet maandelijks met een stofzuiger schoongemaakt. Laat staan eens per jaar vervangen;
- 2. Toe- en afvoerroosters worden na reiniging niet op de juiste wijze teruggeplaatst;
- 3. Kanalen worden niet gereinigd.
Zowel systeem C als systeem D zijn goede systemen met elk hun eigen kenmerken. Het is de mens die de zwakke schakel vormt. Duidelijk wordt dat systeem D minder van menselijk handelen afhankelijk is. Met een goede instructie redden we het niet: de gebruiker moet het zelf willen.
Ing. G. H. (Henk) Wegkamp
