Techniek versus bouwkunde.
Je kunt bouwkundig nog zo’n slecht huis bouwen, als je er voldoende techniek in stopt, geeft het EPC-programma aan dat de woning aan de wettelijke eisen voldoet. Met meer aandacht voor bouwkundige maatregelen kunnen in feite dus veel betere huizen worden gebouwd dan nu het geval is. Tijd voor bezinning.
In ons Nederlandse klimaat kost een jaar lang continu verwarmen – op temperatuur houden – van 1 m3 lucht op 18 °C bij een buitentemperatuur van 10 °C circa 2,3 m3 aardgas per jaar. Zetten we de temperatuur 1 °C lager, dan is op jaarbasis 2,02 m3 aardgas nodig. Een besparing van 12,5 procent. Een lagere temperatuur is het eenvoudigst te regelen en bespaart zonder investering behoorlijk veel energie. Om de temperatuur 1 °C te kunnen laten dalen zonder dat het comfort verslechtert, moeten we ervoor zorgen dat we niet omgeven zijn door koude vlakken. De muren, vloeren, het dak en de glasvlakken van een woning mogen dus niet zo koud zijn. Dit kan alleen door beter te isoleren. Daarnaast mogen er geen koude luchtstromen in de woning aanwezig zijn. Dit wordt bereikt door luchtdicht te bouwen. Beide maatregelen zijn bouwkundig van aard.
Rendement
Kijken we naar het rendement van luchtdicht bouwen, dan hebben we in het vorige artikel (‘Luchtdichtheid: we doen vaak maar wat’, Aannemer 1/2014) kunnen lezen dat dit behoorlijke besparingen oplevert bij een geringe investering. Neem een woning met een qv;10 = 0,625 dm3/m2s en een Ag = 100 m2. De hoeveelheid toegestane tocht is dan 100 m2 × 0,625 dm3/m2s. Omgerekend naar uren is dit 62,5 dm3/s × 3600 s/h / 1000 dm3/m3 = 225 m3/h. Dit kost de bewoner 225 × 2,3 = 517,5 m3 aardgas à € 0,70/m3 = € 362,25 per jaar. Dit bedrag kan bespaard worden met een investering in luchtdichtheidsmaatregelen van gemiddeld € 450,--. Kortom: luchtdicht bouwen is in 1,24 jaar (14,9 maanden) terugverdiend.
Isoleren
Een woning met een buitenschil met een Rc van 3,5 m2K/W verliest per m2 buitenschil 1/(3,5 + 0,04 + 0,13) m2K/W = 0,27 W/m2K. Bij een gemiddeld temperatuurverschil van 8 °C is dit 18,9 kWh per jaar ofwel 1,89 m3 aardgas. Gaan we deze buitenschil tijdens de nieuwbouw – dus geen renovatie – extra isoleren met 10 cm PIR, dan is de investering circa € 20,-- extra. De Rc-waarde is nu 3,5 + 4,35 = 7,85 m2K/W. De U-waarde komt uit op 1/(7,85 + 0,04 + 0,13) m2K/W = 0,12 W/m2K. Deze buitenschil verliest 8,4 kWh per jaar ofwel 0,84 m3 aardgas. Een investering van € 20,-- bespaart dus 1,89 m3 – 0,84 m3 = 1,05 m3 aardgas à € 0,70/m3 = € 0,73 per jaar. Als wordt gerekend met een inflatie van 1,5 procent, een rente van 3 procent en een energieprijsstijging van 7,5 procent (gemiddelde verwachting), is de terugverdientijd 13 jaar.
Vergelijking
Als je deze maatregel toepast op een ongeïsoleerd houten dak, dan is hier de besparing veel groter. Een ongeïsoleerd houten dak met een Rc = 0,13 m2K/W en daarmee een U-waarde = 1/(0,13 + 0,04 + 0,13) m2K/W = 3,33 W/m2K, heeft een jaarlijks verlies van 233,4 kWh per jaar ofwel 23,34 m3 aardgas. Na isolatie met PIR is de U-waarde 0,22 W/m2K. Het jaarlijks verlies is dan 15,4 kWh per jaar ofwel 1,54 m3 aardgas. Een investering van € 20,-- bespaart nu 23,34 m3 – 1,54 m3 = 21,82 m3 aardgas à € 0,70/m3 = € 15,27 per jaar. Rekenend met een inflatie van 1,5 procent, een rente van 3 procent en een energieprijsstijging van 7,5 procent (gemiddelde verwachting), is de terugverdientijd 1,3 jaar. Met als extra een enorme comfortstijging.
Techniek
Investeren we in balansventilatie met warmteterugwinning, dan is de besparing als volgt. Uitgangspunt is een gezin van vier personen met een ventilatiebehoefte van 120 m3/h. Om deze hoeveelheid lucht een jaar lang zonder warmteterugwinning op te warmen naar gemiddeld 18 °C is 120 x 2,3 = 276 m3 aardgas nodig. Er wordt vervolgens geïnvesteerd in een balansventilatiesysteem met warmteterugwinning met een rendement van 90 procent. Dan is de besparing 0,9 × 276 m3 = 248,4 m3 aardgas à € 0,70/m3 = € 173,88 per jaar. Hiertegenover staat een investering van gemiddeld € 4. 900,--. Dit bedrag omvat het apparaat + buizenstelsel + onderhoud + de benodigde stroom tijdens de looptijd + de benodigde nieuwe luchtfilters. Dit is in 16 jaar terugverdiend met een enorme comfortstijging op de koop toe. De terugverdientijden voor warmtepompen, zonnecollectoren, cv-gasketels etc. zijn nog langer. Ze zijn daarmee niet slecht en soms ook een goede investering. Het moet echter altijd een van de laatste keuzes zijn.
Risico
De terugverdientijd van de investering in balansventilatie met warmteterugwinning is langer dan de terugverdientijd van het bedrag voor extra isoleren van een dak. Er is echter een zeer groot verschil. Eerstgenoemde investering heeft een hoger risico omdat techniek stuk kan gaan en zeer snel kan verouderen door innovatie. Investeren in isolatiemateriaal daarentegen is zonder risico, het materiaal is onderhoudsvrij, kent een zeer lange levensduur (minstens 50 jaar) en heeft in al die tijd geen energie nodig.
Gezond verstand
Daarmee kom je een heel eind. En wil je de bewoner optimale kwaliteit, gezondheid en comfort bieden tegen de laagste woonlasten en het minste risico, dan investeer je meer in bouwkundige maatregelen en minder in techniek. Het gebouw zelf staat misschien wel tachtig jaar en goed gebouwd hebben luchtdichtheid en isolatiemateriaal geen onderhoud nodig. In volgorde van belangrijkheid in verband met gezondheid, comfort en risico zijn de onderstaande maatregelen aan te bevelen om naast voornoemde voordelen ook de betaalbaarheid van de woning te verbeteren:
- 1. Luchtdicht bouwen;
- 2. Isolatie van de buitenschil;
- 3. Toepassing van geïsoleerde kozijnen met triple glas en drievoudige kierdichting;
- 4. Toepassing van balansventilatie met warmteterugwinning (in de zomer is natuurlijk ventileren mogelijk);
- 5. Toepassing van een aardbuis waardoor de buitenlucht wordt aangezogen naar de WTW;
- 6. Aanbrengen van fotovoltaïsche zonnepanelen;
- 7. Aanbrengen van zonnecollectoren;
- 8. Gebruik van andere technieken.
Ing. G. H. (Henk) Wegkamp
